Podstawowy proces, który możemy zaobserwować na rynku kapitałowym, polega na kreacji papierów wartościowych (m.in. akcji i obligacji) oraz na przekazywaniu pomiędzy inwestorami praw do tego rodzaju instrumentów finansowych. Rynek kapitałowy bynajmniej nie jest abstrakcyjnym pojęciem. Poprzez zawieranie transakcji kupna i sprzedaży tworzą go instytucje finansowe (np. banki), kupcy (np. traderzy) oraz instytucje nadzorujące rynek. W procesie obrotu papierami wartościowymi pomiędzy inwestorami zachodzą również tzw. czynności posttransakcyjne (postrading activities) – o wiele mniej widoczne, ale których rola jest nie do przecenienia, ponieważ gwarantują bezpieczeństwo finansowe podczas transferu instrumentów finansowych. Tę mało znaną część infrastruktury rynku kapitałowego możemy podzielić, poza wspomnianym już procesem kupna i sprzedaży (trading), na rozliczenie (clearing) oraz rozrachunek (settlement).
Transakcje zawierane są zazwyczaj w obrocie zorganizowanym, czyli na giełdzie. Po ich zawarciu, w ramach tzw. procesu transakcyjnego, konieczne jest ustalenie wysokości zobowiązań każdej ze stron transakcji oraz sprawdzenie dostępności papierów wartościowych i środków pieniężnych potrzebnych do wypełnienia tych zobowiązań. Tę czynność nazywamy właśnie rozliczeniem. Zajmuje się nim trzecia strona transakcji, czyli izba rozliczeniowa, która jest częścią albo centralnej strony rozliczeń (CCP – central counter-party), albo centralnego depozytu papierów wartościowych (CSD – central securities depository). Centralny depozyt odpowiada również za rozrachunek, czyli ostatni etap przetwarzania transakcji – rejestrację oraz przekazanie papierów wartościowych i środków pieniężnych pomiędzy kontami sprzedającego i kupującego. W Polsce, przykładowo, działaniami rozliczeniowo-rozrachunkowymi zajmuje się Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW) oraz jego spółka zależna – KDPW_CCP. Jednakże KDPW stanowi wyłącznie formację przeznaczoną do rozrachunku sprzedaży aktywów na lokalnym rynku w złotówkach. Większość transakcji posiada natomiast zasięg globalny. W tym celu powstają międzynarodowe instytucje rozliczeniowo-rozrachunkowe (tzw. international CSDs). Przykładem jest belgijski Euroclear Bank, który odpowiada za rozrachunek blisko 600 tys. papierów wartościowych w 50 walutach. Równocześnie, będąc formą depozytu, przechowuje papiery wartościowe 90 klientów z całego świata. Inne organizacje tego typu to Clearstream oraz SIX SIS.
Warto zauważyć, że jeszcze kilkanaście lat temu rynek posttransakcyjny był bardzo rozdrobniony, a w jednym kraju funkcjonowało nawet kilka podmiotów świadczących usługi rozliczeniowo- -rozrachunkowe. Obecnie ten trend się zmienia. Dzięki zaangażowaniu wielu instytucji finansowych oraz regulatorów rynku podjęto wiele działań konsolidacyjnych.
Ścieżka kariery
Rozpoczynając karierę w międzynarodowej instytucji rozrachunkowej, możemy zdecydować się na pracę w obszarze operacyjnym, projektowym lub w dziale obsługi klienta.
– Zazwyczaj karierę zaczyna się od działu operacyjnego lub obsługi naszych partnerów biznesowych. Po kilku latach specjaliści mogą wybrać albo ścieżkę ekspercką i zgłębiać wiedzę na temat wybranych procesów biznesowych, albo projektową lub menedżerską. Na samym szczycie kariery zawodowej znajdują się takie stanowiska, jak Commercial, Product lub Risk Manager – wyjaśnia Sebastien Deprez, Director of FundSettle Transfer w Euroclear Bank.
Tę branżę cechuje również różnorodność ze względu na bardzo dużą liczbę instrumentów finansowych, nad którymi pracują instytucje rozliczeniowo-rozrachunkowe.
– Kariera w tej branży to przede wszystkim świetna okazja, aby zobaczyć z bliska poszczególne etapy w "cyklu życia" papierów wartościowych. Ta przygoda zaczyna się na etapie udzielania pomocy organizacjom oraz rządom w emisji papierów wartościowych. W przyszłości młodzi ludzie mogą stać się specjalistami w dostarczaniu usług powierniczych, jak przykładowo obsługa zdarzeń korporacyjnych, czyli operacji na papierach wartościowych – dodaje Sebastien Deprez. – Natomiast od strony transakcyjnej nasi pracownicy mogą poznać tajniki zarządzania zabezpieczeniami finansowymi (collateral management).
Poszukiwane umiejętności
Ponieważ mówimy o pracy w środowisku międzynarodowym, jednym z najważniejszych wymogów do pracy na stanowiskach operacyjnych w instytucjach rozliczeniowo-rozrachunkowych jest znajomość języków obcych. Poza angielskim poszukuje się pracowników ze znajomością języka rosyjskiego, niemieckiego, włoskiego i hiszpańskiego.
– Dodatkowo cenimy również terminowość, umiejętność pracy w grupie, decyzyjność i ukierunkowanie na cel, dokładność, odpowiedzialność i zdolność rozwiązywania problemów – wyjaśnia Sebastien Deprez.