Nieoczywiste połączenie, czyli kompetencje humanistyczne i ścisłe w branży finansowej

Humanizm a nauki ścisłe

Humanizm jako nurt edukacyjny rozwinął się w okresie renesansu, a w kolejnych stuleciach nadal odgrywał istotną rolę w kształtowaniu programów nauczania. Opierał się na przekonaniu, że to właśnie dziedziny wspierające rozwój intelektualny człowieka pozwalają mu w pełni realizować swoje człowieczeństwo. Istotną postacią dla edukacyjnego humanizmu w USA pod koniec XIX wieku był W.T. Harris, który wyróżnił pięć kluczowych dziedzin zwanych „oknami duszy”: matematykę, geografię, historię, gramatykę oraz literaturę i sztukę. Z kolei w latach 80. XX wieku powstała koncepcja „inteligencji wielorakich”, opracowana przez H. Gardnera, która zakłada, że inteligencja nie jest jednorodna, lecz składa się aż z ośmiu różnych typów (m.in. językowej, logiczno–matematycznej czy interpersonalnej).

Zwolennicy humanizmu w edukacji uważali, że korzystnym dla wszystkich rozwiązaniem jest zapewnienie najlepszej edukacji najbardziej utalentowanym uczniom. Choć na początku XX wieku humanizm został w znacznej mierze zastąpiony przez nowe podejścia pedagogiczne, jego elementy wciąż można odnaleźć w niektórych obszarach nauczania, zwłaszcza w literaturze.

Z kolei nauki ścisłe opierają się na jednoznacznych metodach rozumowania, takich jak dedukcja i metody ilościowe. Często postrzegane są jako odrębne od humanistyki, a ich przedstawiciele, tzw. umysły ścisłe, jako osoby o zupełnie odmiennym sposobie rozumowania.

Mimo tej rozbieżności wiele dziedzin humanistycznych zajmuje się również zagadnieniami z pogranicza nauk ścisłych. Przykładami są historia nauki czy filozofia nauki, a w jej ramach m.in. filozofia matematyki i fizyki.

Wzajemne oddziaływanie tych obszarów widoczne jest również w praktyce. Rozwój technologii umożliwił powstanie nowych form sztuki, takich jak architektura, fotografia, kino artystyczne czy gry wideo – wszystkie te formy są przedmiotem analiz humanistycznych, prowadzonych przez badaczy kultury, sztuki i estetyki.

Nauki ścisłe inspirują również gatunki literackie i filmowe – zwłaszcza science fiction – które z kolei badają naukowcy zajmujący się literaturą, filmem i grami². W ten sposób oba światy – humanistyki i nauk ścisłych – nie tylko się spotykają, ale wzajemnie rozwijają.

Kim jest humanista?

Przez lata z humanistami kojarzono osoby, które „nie radzą sobie” z przedmiotami ścisłymi, co nadawało temu określeniu raczej negatywny wydźwięk. Zawody związane z tą dziedziną często utożsamiano ze znacznie niższymi zarobkami niż w przypadku ról technicznych. Tymczasem pojęcie „humanista” ma znacznie szersze znaczenie. Według Słownika Języka Polskiego PWN może odnosić się do:

• specjalisty w dziedzinie nauk humanistycznych,
• osoby kierującej się zasadami humanizmu,
• przedstawiciela renesansowego nurtu humanizmu.

W tym artykule skupiamy się na pierwszym z tych znaczeń. Współczesny rynek pracy pokazuje, że humaniści mają przed sobą wiele możliwości. Ich kreatywność i umiejętność operowania słowem sprawiają, że doskonale sprawdzają się w obszarach takich jak marketing, PR, obsługa klienta, HR, dziennikarstwo, psychologia, pedagogika czy zawody artystyczne. Potrafią słuchać, analizować ludzkie zachowania i budować relacje – a to dziś niezwykle cenne.

Również w branży finansowej humaniści znajdą swoje miejsce, np. jako doradcy klienta, specjaliści ds. sprzedaży, HR Business Partner, analitycy ESG czy specjaliści ds. komunikacji.

Podsumowując: humaniści dysponują kompetencjami, które są wysoko cenione przez obecnych pracodawców.

Umysły ścisłe

Osoby o umysłach ścisłych cechuje zamiłowanie do logicznego myślenia, analizy i rozwiązywania problemów opartych na danych, liczbach lub konkretnych regułach. Często lepiej odnajdują się w naukach takich jak matematyka, fizyka, informatyka, chemia czy inżynieria.

Zazwyczaj skupiają się na detalach, cenią precyzję oraz kierują się logiką w działaniu. Ich styl pracy może znacząco różnić się od osób o humanistycznym profilu. Osoby o umyśle ścisłym zazwyczaj cechują się też dobrą organizacją i dokładnym planowaniem.

Tego typu kompetencje świetnie sprawdzą się w zawodach takich jak programista, lekarz, analityk, naukowiec, architekt czy inżynier. Badania przeprowadzone wśród ponad 8000 absolwentów uczelni wykazały, że dopasowanie zainteresowań do wybranego kierunku studiów ma większy wpływ na satysfakcję zawodową i życiową niż sam wybór kierunku – ścisłego lub humanistycznego.

W sektorze finansowym jedną z naturalnych ścieżek kariery dla takich osób jest rola analityka finansowego – to zawód wymagający precyzji, znajomości modeli finansowych i umiejętności interpretowania danych liczbowych. Inna popularna opcja to kontroler finansowy, który zajmuje się nadzorowaniem budżetów, kosztów oraz procesów raportowania w firmach.

Osoby o kompetencjach ścisłych mogą także rozwijać się jako aktuariusze, czyli specjaliści od wyceny ryzyka finansowego, co wymaga zaawansowanej wiedzy z matematyki, statystyki i modelowania. Informatycy i matematycy odnajdują się również w pracy jako analitycy danych lub Data Scientists w działach finansowych – analizują ogromne zbiory danych, budują modele predykcyjne i wspierają strategiczne decyzje biznesowe.

W bankowości technicznej wiele możliwości daje również rola specjalisty ds. modeli ryzyka (Quant Analyst) – to ekspert zajmujący się tworzeniem algorytmów oceny ryzyka kredytowego lub inwestycyjnego. Osoby o profilu ścisłym znajdują też zatrudnienie jako programiści systemów finansowych, automatyzując procesy i tworząc narzędzia IT wspierające operacje bankowe, audyt czy kontroling.

Coraz popularniejsze są również zawody związane z technologiami blockchain, bezpieczeństwem cyfrowym i automatyzacją procesów – to również obszary, w których osoby z wykształceniem technicznym i kompetencjami analitycznymi mają dużą przewagę.

Ciekawe wnioski na temat różnic poznawczych przedstawia badanie „Brain structures in the sciences and humanities” z 2014 roku. Jego wyniki sugerują, że osoby studiujące nauki ścisłe mogą przetwarzać informacje w inny sposób niż studenci kierunków humanistycznych.

Warto podkreślić, że różnice te nie stanowią problemu, lecz odzwierciedlają po prostu odrębny sposób działania pomiędzy reprezentantami obu grup.

Odpowiednia komunikacja kluczem do sukcesu

Niezależnie od tego, czy bliżej nam do myślenia analitycznego, humanistycznego, czy jesteśmy gdzieś pomiędzy, kluczowe znaczenie w pracy zawodowej ma rozwój kompetencji miękkich, takich jak komunikacja, empatia, negocjacje czy praca zespołowa.

Warto również zachować elastyczność i być otwartym na pomysły, jednocześnie proponując własne rozwiązania. W przypadku umysłów ścisłych sposób pracy opiera się na logice i precyzji, ale nie wyklucza to innowacyjności – przeciwnie, kreatywność może rozwijać się tam, gdzie istnieje dobrze zdefiniowana struktura.

Współpraca będzie także bardziej efektywna, jeśli jasno określimy cele, oczekiwania i zasady działania. Taka struktura pomoże skoncentrować się na najważniejszych elementach, zamiast zagłębiać się nadmiernie w detale.

Istotne jest także dostosowanie stylu komunikacji do odbiorcy – używajmy konkretów i unikajmy niejasności. Jednocześnie należy dbać o to, by cała komunikacja była zrozumiała dla każdego.

Relacje oparte na zaufaniu również odgrywają ważną rolę – to właśnie one sprawiają, że współpraca staje się bardziej efektywna i przyjemna.

Rynek pracy a zapotrzebowanie na specjalistów

Kto w przyszłości prędzej znajdzie pracę – humanista czy osoba o umyśle ścisłym? Rynek pracy w Polsce w 2025 roku przechodzi istotne zmiany, które w najbliższych latach wpłyną na charakter zatrudnienia. To przede wszystkim:

• Automatyzacja i sztuczna inteligencja. Firmy coraz częściej wdrażają rozwiązania oparte na cyfryzacji i automatyzacji. Oznacza to likwidację niektórych stanowisk, ale równocześnie tworzenie nowych ról, szczególnie w sektorach technologicznych.
• Jawność wynagrodzeń. Pracodawcy zaczynają ujawniać dokładne informacje o płacach w ofertach pracy, co ułatwi kandydatom wybór ofert zgodnych z ich oczekiwaniami. Pełna jawność płac będzie obowiązywała w Polsce od 2026 roku.
• Wzrost wynagrodzenia. Minimalne wynagrodzenie w 2025 roku wzrosło do 4 666 zł brutto miesięcznie, co wpływa na poziom płac w całej gospodarce.
• W wielu branżach – takich jak IT, logistyka, produkcja i przemysł – widoczny jest deficyt specjalistów.

Co to oznacza? Eksperci wskazują na rosnące zapotrzebowanie na wykwalifikowanych specjalistów, którzy będą umieli skutecznie łączyć świat ludzi i technologii – mowa tu o ekspertach ds. współpracy człowiek – AI. Ich zadaniem będzie zarządzanie interakcjami pomiędzy użytkownikami a sztuczną inteligencją w sposób umożliwiający efektywną współpracę.

Wraz z szybkim rozwojem technologii rośnie także zapotrzebowanie na osoby odpowiedzialne za ocenę etycznych aspektów działania algorytmów. Eksperci ds. etyki AI będą czuwać nad tym, aby systemy sztucznej inteligencji działały sprawiedliwie, bezstronnie i nie prowadziły do niepożądanych nierówności.

Duże znaczenie w przyszłości zyska również rozszerzona rzeczywistość. Projektanci doświadczeń XR będą tworzyć interaktywne środowiska łączące świat cyfrowy z rzeczywistym, co znajdzie zastosowanie m.in. w grach, edukacji czy aplikacjach użytkowych.

Nie sposób przecenić także roli badaczy danych, którzy dzięki swoim umiejętnościom analitycznym pomogą firmom zrozumieć ukryte zależności w ogromnych zbiorach informacji. Dzięki temu możliwe będzie podejmowanie trafnych decyzji biznesowych opartych na realnych danych i trendach. Co to oznacza? Zarówno osoby o umysłach ścisłych, jak i ci, którzy lepiej czują się w obszarach humanistycznych, znajdą dla siebie ciekawe oferty pracy.

Choć na pierwszy rzut oka osoby o profilach humanistycznym i analitycznym reprezentują odmienne sposoby myślenia, ich kompetencje coraz częściej się uzupełniają, a nie wykluczają. Współczesny rynek pracy nie premiuje już wyłącznie jednej ścieżki – potrzebuje ludzi, którzy potrafią łączyć analityczne myślenie z kreatywnością, a technologię z humanistyczną wrażliwością.

Warto więc odejść od myślenia w kategoriach „lepszy–gorszy” i skupić się na współpracy, wzajemnym zrozumieniu i rozwijaniu umiejętności, które pozwolą skutecznie funkcjonować w interdyscyplinarnym środowisku. Świat przyszłości należy do tych, którzy potrafią przekraczać granice między dziedzinami wiedzy – bo to właśnie na ich styku powstają najbardziej innowacyjne pomysły i rozwiązania.

Źródła:

• Gardner, H. Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences. Basic Books, 1983.
• Pinker, S. The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature. Penguin, 2002.
• HRstandard.pl. AI w pracy: nastroje pracowników 2025 – nadzieja i lęk, 13 sierpnia 2025. Dostęp: https://hrstandard.pl/2025/08/13/ai-w-pracy-nastroje-pracownikow- 2025-nadzieja-i-lek/
• WSB-NLU. Czy podział na umysł ścisły i humanistyczny ma sens? Dostęp: https://www.wsb-nlu.edu.pl/pl/wpisy/czy-podzial-na-umysl-scisly-i-humanistyczny-ma-sens • Song, M., et al. Brain structures in the sciences and humanities. Brain Structure and Function, 219(6), 2014, s. 1933–1944.
• Słownik Języka Polskiego PWN. Hasło „humanista”. Dostęp: https://sjp.pwn.plsystem/files/resource-file/2022-09/K012818%20Becoming%20an%20Effective%20 Finance%20Business%20Partner-Survey